De Kolenbuwer

Sè, sewaailen verdwent er iet, oef ge gerakt iet kwaait, zoender dèche der èrreg in hèt, en dan, héjel wa loater valt uwe frèng, dèche zegt: “wannéjer is dè nè vurgevalle?” En dè kan iet héjel onnouwezel zèn oef iet dèche zé-èr woet oenthaawen. Het koes ok zèn dèt dè iet wèèr dètter wèèr oemdè euht tuwn moes zèn, en dètter injens nimmer was oemdèt nè nimmer nouwedig wèèr. En dan verdwènt zouwiet.

Nèmt bèvurbelt de kolenbuwer, dieje wasser oemdèttet er vruger héjelegans anders oantuw goenk oem wa hit jn hoois te hemme. Ik kant oannèmmen dè de joenkhèt van ségewoerrig doar gèn vurstelling van kan moaken want wien hèttet segewoerig noeg kaaw. Alleman hè sjefaajs in hoois en doarmi dèwde soaves, vur dèche te bed goa, oep wa kneuhpkes en dan huufde smèregs nie vrugger öt bed te kommen oem de stoof oan te moaken. Ochgot nè zeggik dè de joenkhèt dè nimmer wit, mèr wien van daaw soert wittet noeg wel. God-in-den-héjer, was sè euhn begankenis.

Tuwn ha alleman neuh kolenbuwer van dun as de doagen wa begoesen te kötten. Dè wèren best goei mannen, mèr zwèt hè. Mèr dè woer hum nie kwalèk genoemme.

Dieje moes zeuhn aaigen nie jest wassen vur dè ie oan da-er deur kwamp . Dieje wèèr wel neuh kèr oef viejer zoe zwèt as zeuhnen hoellie éjer dè diejen oep zeuhn plèk terèèt gekommen wèèr. Hai moes nie gekoemmendéérd worre want hai wis van ellek hoois woar dèt kolekot was. Hai rééj van hoois tot hoois mie neuh platte woagen, woar dè de za-euhn oep stoenne mi deuhn hoellie doarin.

Jens dè deuhn bowet mie deuhn hoellie oan brug vaaif vast laag begoes het wèrrek van deuhn nkolenbuwer. Mie euh poaren kropen ze int ruim vur diejen hoellie in de za-en te scheppen en die dan nè zuhn schujer te droagen en doar klèèr gezet soert bè sooert want ge hat moagere en vette kolen, déjen wa dider dan dander mi verschil in praais. Aaijes, briketten, de goeiijen antracit 12/22, en slam dè mèr rommel wèèr, mèr diejen dè noeg koes dienen en zellefs noeg euh héjel tèjen oanbleef asgem nat miekt.

De kolenbuwer hagget nie onder de met. Dieje zaag méjer zwèt van dè gesleur mi diejen hoellie oef dèche koest zien wien dètter oender die hoelliezakken liep. Jest dè gepros int ruim vant schip, het stoapelen in de schuur, de za-en oep zaine woagen vur de bestelling oan hoois, de lébering oan hoois. Ze vrèmmes moes warschènlèk wel euh poar kerre guwd kaaijen vur dèsse mie heure vent te bed goenk.

As Jan, de kolenbuwer kwamp lévere wissie al wa ie oep zunne nek moes pa-euhn. Diej za-euhn goeken lank mééj, deuhn éjene kèr nat, deuhn andere kèr drui-jeg. Hopelèk was dan de zak nie gescheurd want dan réés de hollie oep de stroat, en oeproape zaat er nie in…

Wa dè ie dan a-er de kroag van zeuhn hem kréég was nie altè gelaaik,mèr zwèt was ie altè. Just lek ’t geld jens dè ie dè in zeuhn handen gat ha. Dè moes hai loater jest wassen vur dè ie het durgaaf, gelèk gezéét woer van “Jos van diktus zalligger”.

Noeg iet: nèw worter gememt over “Zwette Piet van Sinterklaas”. Asse vrugger de kolebuwer, “Zwette Jan” doarvur gepakt han, dan han ze doar nèw ok al gen gezéjever mi gat en dan han die twéje ok nie van zoe waait euht Spanje mutte komme. Dan ha de kolenbuwer ok noeg ergerans bestoan, en nèw issie verdwènen.

Néjvajanvandenbos

Beluister deze tekst in het Arendonks dialect 

Ingelezen door Frans Van Steenbergen

Nederlandse ‘vertaling’

Zeg man, soms verdwijnt er iets of je geraakt iets kwijt, zonder dat je er erg in hebt, en dan, heel wat later valt uwe frank en zeg je: “Wanneer is dat nu gebeurd?” En dat kan gewoon iets zonder waarde zijn of iets dat je wel degelijk had willen onthouden. Het kon ook zijn dat het iets was dat er was omdat het er toen nodig was en dat er plots niet was omdat het niet meer nodig was, en dan verdwijnt zo iets.

Neem bijvoorbeeld een kolenboer, die bestond omdat het er vroeger gans anders aan toe ging om het binnenshuis wat warm te hebben. Ik kan aannemen dat de jeugd van tegenwoordig zich dat niet kan voorstellen want wie heeft het tegenwoordig nog koud. Iedereen heeft nu centrale verwarming in huis en duwt ‘s avonds voor het slapengaan op enkele knopjes en dan hoef je ‘s morgens niet vroeger uit het bed op te staan om een kachel aan te maken. Och, wat zeg ik nu, dat de jeugd dat niet meer weet maar wie van de ouderen weet het nog.

Zo zat iedereen met een kolenbak onder de stoof in huis en met een kolenkot in de stal naast het varkenskot. En iedereen was klant bij een kolenboer als de dagen begonnen te korten. Die moest zich niet wassen voor hij aan de achterdeur kwam. Hij wist van elk huis waar het kolenkot was. Hij reed van huis tot huis met een “platte wagen” waar de zakken op stonden met daarin de steenkool. Toen de boot met de steenkool aan brug 5 gearriveerd was hadden enkele mannen de steenkool in die zakken gedaan en naar de schuur gedragen en soort bij soort klaar gezet want er waren vette en magere kolen, de een al dikker dan de andere met verschil in prijs. Eieren, briketten, de betere antraciet 12/22 en de “slam” dat slechts rommel was.

Wanneer Jan, de kolenboer kwam leveren, wist hij al welke zakken hij op zijn schouder moest nemen. Die zakken gingen lang mee, de ene keer nat de andere keer droog. En hopelijk was de zak dan niet gescheurd want dan viel de steenkool op straat en oprapen zat er niet in.

Wat er achter zijn hemd terecht kwam was niet altijd het zelfde, maar zwart was het altijd, zoals ook het geld eens dat hij het in zijn hand had gehad. Dat moest hij later eerst wassen voor aleer hij het doorgaf aan anderen, zoals ook gezegd werd van Jos van Diktus-zaliger.

Nog iets anders: Nu wordt er gemopperd over “Zwarte Piet van Sinterklaas”. Wanneer ze vroeger de kolenboer, “Zwarte Jan” daarvoor hadden uitgekozen dan was daar nu geen polemiek over gegaan en dan hadden die twee niet van zo ver uit Spanje moeten komen. En dan had de kolenboer ook nog ergens bestaan.

Rene Claessen